De stuw bij Hagestein werd het eerst gebouwd en in gebruik genomen (1961) en is aangewezen als rijksmonument uit de Wederopbouw. De stuwen in Amerongen (1967) en Driel (1970) waren bij aanvang van het renovatieproject nog ‘te jong’ om ook een monumentale status te krijgen. Bij het opstellen van de kaders voor de renovatie en restauratie, onderdeel van het Esthetisch programma van Eisen, zijn de drie stuwen echter als één ensemble beschouwd. Alleen bij keuzes voor restauratie of vernieuwen van enkele monumentale onderdelen werd de monumenten-status bij Hagestein zwaarder meegewogen dan bij de andere stuwen.

De stuwen werden begin jaren '50 technisch ontworpen door ingenieur Piet Blokland en esthetisch vormgegeven door architect Wouter Hamdorff. Ze zijn het toonbeeld van zuiver functionele architectuur. Daarbij is de kennis toegepast die door RWS na de Watersnoodramp in 1953 was verkregen voor het opstellen van Deltaplan. Vanwege de breedte van de Nederrijn en de Lek werd gekozen voor een gebogen waterkering, de eerste in Nederland. Iedere stuw bestaat uit twee halfronde, stalen vizierschuiven met een diameter van 53 meter, die scharnieren tussen de landhoofden en de middenpijler. Hierop staan vier ondersteuningsbogen waarlangs de schuiven omhoog getakeld worden. Op deze betonconstructies staan de machinekamers met een futuristisch uiterlijk.

Het markante uiterlijk van de grote betonconstructies, de heldere functionele vormgeving van de complexen en toegevoegde rankheid van spiltrappen en hekwerken zijn bij de kaderstelling voor het Esthetisch Programma van Eisen beschermd. Hoewel de drie stuwen als opvallende bouwwerken in het vlakke rivierenland liggen, geniet deze Nederlandse ingenieurskunst weinig bekendheid.