Op donderdag 5 oktober 2023 organiseerde BiermanHenket haar eerste seminar “Oogsten uit Monumenten”. Een divers gezelschap bestaande uit o.a. architecten, opdrachtgevers, adviseurs en overheden, met de belangrijke overeenkomst dat allen zich bezighouden met de renovatie en herbestemming van monumentale gebouwen, verzamelde zich om zich om een middag kennis te delen in het Kruithuis, een bijzonder monument in ’s-Hertogenbosch. 

De locatie was niet toevallig gekozen. Het Kruithuis, een 17e eeuwse kruitopslag, krijgt een nieuwe bestemming als Vesting- en Watermuseum.  Het monument wordt zorgvuldig gerestaureerd. Het casco gebouw is bijna gereed. Er zijn veel materialen hergebruikt, waaronder de leien die terugkomen in het interieurontwerp. Met andere woorden; er wordt uit het verleden geoogst en dat biedt ruimte voor een duurzame toekomst. 

De term oogsten vormde de rode draad in dit seminar. In de bouw wordt deze term gebruikt voor het verwijderen van materialen uit een gebouw om het een tweede leven te geven. Maar heeft deze term niet een bredere betekenis? In een compact programma onderzochten we het thema duurzaamheid  bij restauratie- en herbestemmingssprojecten. Vier sprekers gaven hun visie vanuit hun rol als architect, adviseur, aannemer en eindgebruiker.

Janneke Bierman, architect en directeur bij BiermanHenket, trapte af. Zij gaf een inkijkje in de rol van de architect bij de verduurzaming van bestaande gebouwen in het algemeen en m0numenten in het bijzonder. Met onder andere het Kruithuis als voorbeeld werd het oogsten en hergebruik in monumenten toegelicht aan de hand van de werkwijze van BiermanHenket. Hierbij wordt in stappen wordt gekeken naar behoud van bestaande bouw en duurzame toevoegingen om alles uit de monumenten te halen. Bij de inpassing van installatietechniek en het hergebruik van materialen liggen belangrijke uitdagingen.

Anita van Munster, senior specialist Duurzaam Bouwen bij DGMR, brengt integrale kennis over duurzaamheid, biobased materialen en installaties in de praktijk. Door middel van modellen wordt de circulariteit in monumenten meetbaar gemaakt. Belangrijk is het daarnaast om demontabel te bouwen en zo veel mogelijk het gebruik van nieuwe grondstoffen te verminderen. Het renoveren van gebouwen is hierdoor vaak een betere optie dan sloop en nieuwbouw. 

Vanuit de rol van de aannemer nam Sanne Beckers van Nico de Bont TBI het woord. Sanne is gespecialiseerd in duurzaamheid, en vertelde hoe je een duurzaam bouwproces inricht. Middels verschillende voorbeelden, van afval scheiden, naar hergebruik van materialen via een marktplaats tot het lokaal planten van grondstoffen die ingezet kunnen worden als bouwmateriaal werden de hoeveelheid kansen in het proces duidelijk zichtbaar gemaakt.

Als Property director bij de Beurs van Berlage bracht Kelvin van Nimwegen een aantal voorbeelden mee hoe je als eindgebruiker een monument in gebruik stap voor stap kan verduurzamen. Door trial-and-error wordt er constant kritisch gekeken naar manieren waarop het gebouw nog efficiënter verwarmd kan worden op de plekken waar dit het meest nodig is. Hierbij wordt er gemonitord wat de veranderingen zijn in het energieverbruik en in de ervaring van de gebruikers van de Beurs van Berlage. 

Joep Mol, architect en projectleider bij BiermanHenket, en Erwin Ketelaars, duurzaamheidsexpert bij BiermanHenket, sloten het inhoudelijke programma af met een korte wrap up. Hierbij werden parallellen getrokken tussen de verschillende sprekers. Door samenwerkingen tussen architect, adviseur, aannemer en eindgebruiker, kan er namelijk veel meer bereikt worden. Door in het ontwerpproces berekeningen naar voren te halen kan er een ontwerp gemaakt worden op basis van duurzame keuzes. In samenwerking met de aannemer kan er gekeken worden hoe dit gerealiseerd kan worden in de uitvoering. Uiteindelijk kunnen er met de eindgebruiker waardevolle lessen geleerd worden voor nieuwe projecten in de toekomst.